O szkole

Historia szkoły

1. Działalność szkoły na Dębniku w okresie okupacji hitlerowskiej

Na początku 1925 roku oddano nowy budynek Szkoły Nr 2 na Dębniku. Czy od razu rozpoczęto organizowanie zajęć dydaktycznych, czy zajęto się wyposażaniem sal lekcyjnych? Niestety, na to pytanie nie można odpowiedzieć z powodu braku dokumentów. Zapis w kronice szkolnej prowadzonej przez nauczycielkę panią Eugenię Jałkowską, zawiera na ten temat następującą wzmiankę:

„1924/1925. Zapisało się do szkoły 146 dzieci. Do Bożego Narodzenia uczyły w szkole 3 siły p. Jałkowska, Piaskowska i chwilowo Pyszkowska, która naznaczoną była do Zagórza. (...) Z wielkim żalem dziatwa szkolna pożegnała p. Pyszkowską, która od 4 stycznia opuściła Józefów i zaczęła pracować w Zagórzu.”

Rok szkolny 1925/26 rozpoczął się zapewne przy pełnych salach lekcyjnych. Ile dzieci zapisano do szkoły, nie wiadomo, ponieważ nie zachowały się żadne dokumenty. Jedynie na podstawie mianowań i odwołań nauczycielskich, wystawionych przez Inspektora Szkolnego w Sosnowcu, a zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Katowicach, można w przybliżeniu zrekonstruować stan kadry nauczającej w latach 1925/26 i 1926/27, która wyglądała następująco:

kierownik szkoły – Stefan Pierzchała

nauczyciele: Wanda Mikulska

Maria Pyszkowska

Irena Flińkowska

Elwira Miłodawska

W 1926 roku, w kronice szkolnej odnotowano, że: „szkoły w Zagórzu i Józefowie połączono w jedną 7-klasową publiczną szkołę powszechną. Kierownictwo tej szkoły zostało powierzone Stefanowi Pierzchale.” W zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach zachowało się pismo Inspektora Szkolnego z dn. 31 VIII 1927r. o organizacji szkoły siedmioklasowej w Zagórzu. Rozbieżność dat mogła wynikać z błędnego zapisu w kronice lub związana była z zalegalizowaniem przez inspektora faktu wcześniejszego utworzenia szkoły siedmioklasowej w Zagórzu.

W roku 1929/30 w Szkole Nr 2 nastały duże zmiany. Pismem Inspektora Szkolnego w Sosnowcu koedukacyjną siedmioklasową publiczną Szkołę powszechną Nr 2 w Zagórzu mianowano szkołą żeńską i przyłączono do niej koedukacyjną czterooddziałową szkołę w Józefowie.

„22 czerwca 1930 roku odbyła się w tutejszej szkole uroczystość poświęcenia sztandaru ufundowanego ze składek zebranych od dziatwy szkolnej i dochodów z imprez na ten cel urządzonych w roku szkolnym 1929/30. W dniu tym przybyły o g. 10 m. 30 na podwórko szkolne organizacje ze swemi sztandarami, rodzice chrzestni sztandaru szkolnego, miejscowa ludność, dziatwa szkolna oraz grono nauczycielskie szkół w Zagórzu i Klimontowie i wyruszyli wszyscy przy dźwiękach orkiestry na nabożeństwo do kościoła parafialnego, gdzie ceremonji poświęcenia sztandaru dokonał ksiądz prałat Zamojski. Po powrocie z kościoła przed gmach szkoły, pan starosta Bosca wygłosił do zebranych okolicznościowe przemówienie i wręczył sztandar kierowniczce szkoły p. E. Jałkowskiej, która z kolei wręczyła go dziatwie szkolnej, nawołując ją w swem przemówieniu do zgody i wytrwałej pracy dla dobra Ojczyzny. Dziatwa szkolna złożyła przyrzeczenie, że będzie bronić honoru swego sztandaru i nie splami go żadnym złym czynem, poczem wygłosiły dzieci chóralną deklamację pt. „Nasz sztandar”. Następnie odbyło się wbijanie gwoździ, popisy dziatwy szkolnej i wspólna fotografia. Godność rodziców chrzestnych sztandaru raczyli przyjąć:

p. starosta Bosca i p. Dzierżawscy

ks. prałat W.Zamojski i p. Malplatowa

p. insp. St. Puchowiec i p. M. Waśniewska

p. B. Lisowska i p. inż.Hyliński

p. Z. Gosiewska i p. Marczek

p. G. Korkówna i p. Pierzchała

p. Strakowa i p. Dudowie

p. S. Natkańska i p. A. Jasiński

p. E. Jałkowska i p. S. Sitko

p. A. Zakowa i p. Gawor i inni

Sztandar wykonany został przez Siostry Służebniczki w Strzemieszycach.”

W nowym roku szkolnym 1938/39 liczba dzieci znacznie zmalała z powodu oddzielenia szkoły w Józefowie od Szkoły Nr 2. Utworzono 12 klas.

2. Działalność szkoły na Dębniku w okresie okupacji hitlerowskiej

Nowy rok szkolny 1939/1940 nie rozpoczął się. Zagórska Szkoła Nr 2 podzieliła los szkół z innych regionów kraju. Pod datą 4 września 1939 roku pani Jałkowska napisała w Kronice Szkolnej, co następuje:

„Zagórze zostało zajęte przez Władze Niemieckie. Nauka w szkołach nie rozpoczęła się w tym czasie.”

Położenie w pobliżu Śląska i wcielenie Zagłębia Dąbrowskiego do III Rzeszy spowodowało większe restrykcje oświatowe w tym regionie niż w obszarach przynależących do Generalnej Guberni. Okupant od razu zabrał się do tępienia polskości z surową bezwzględnością. W kronice szkolnej odnotowano, że „1 III 1940 – władze niemieckie skonfiskowały bibliotekę szkolną, mapy, obrazy i sztandar.” Zabierano i wywożono ze szkół wszystkie przedmioty, które mogłyby posłużyć jako namiastka polskości. Nawet sztandar szkolny, związany z tradycją szkoły, był zbyt niebezpieczny dla Niemców aby można było pozostawić go w swoim miejscu. Mimo niekorzystnego położenia narodu polskiego w tzw. dystrykcie wschodnim, jak nazywano min. Zagłębie Dąbrowskie, podjęto starania o przywróceniu nauki w szkołach. Ponieważ sytuacja Niemców na ziemiach okupowanych trochę się unormowała, wydano stosowne zarządzenia przywracające naukę w niektórych szkołach. Nawet zezwolono na naukę w języku polskim. Pod datą 15 czerwca 1940 roku p. Jałkowska zapisała :

„Rozpoczęła się nauka w szkole (...). Zapisano 504 dzieci.”

Analizując dzienniki klasowe z tego okresu można przypuszczać, że nauka z jakiegoś powodu nie rozpoczęła się jednak w tym czasie, ponieważ we wszystkich ww dokumentach wpisano datę rozpoczęcia roku szkolnego 1940/41 na 1 października 1940. Okupant prowadził dokładną statystykę dzieci, które w danym roku kalendarzowym miały ukończyć 14 rok życia, ponieważ w zapisie Kroniki Szkolnej pani Jałkowska napisała:

„10 maja 1941. Władze okupacyjne wydały zarządzenie wysyłania do przymusowych robót do Niemiec młodzież, która ukończyła 14 lat. W tym celu zażądano od szkół wykazów dzieci urodzonych w r. 1928, co zarząd szkoły z bólem serca musiał uczynić.”

Uzyskane dane umożliwiały okupantowi planowe i zorganizowane wywożenie dzieci polskich do prac na rzecz III Rzeszy.

Zakończenie roku szkolnego nie było okresem beztroski i radości. Mimo wakacji dzieci pracowały wraz z nauczycielami przy zbiorze ziół leczniczych, zgodnie z poleceniem Niemców. Pod datą 10, 11 i 12 listopada 1942 roku w dziennikach lekcyjnych zapisano:

„Przerwa w nauce z powodu przenoszenia inwentarza szkolnego do innego budynku.” Wyjaśnienie tego wpisu znajduje się w Kronice Szkolnej jednak pod datą 6 listopada 1942r. lub 16 (nieczytelny zapis został później poprawiony prawdopodobnie błędnie) „z powodu epidemii tyfusu, szkołę postanowiono zamienić na szpital. W ciągu 24-ch godzin wywieziono cały sprzęt szkoły i wysiedlono nauczycielki: E. Jałkowską i A. Brandtową, które tu mieszkały. Sprzęt szkolny złożono w Szkole Nr 1. Dużo rzeczy uległo zniszczeniu.”

1 stycznia 1944 roku pani Jałkowska odnotowała:

„Inspektorem szkolnym jest pan Kiermanowicz, który stara się nie dopuścić do redukowania nauczycielstwa i jest życzliwie ustosunkowany do szkół polskich. Za jego staraniem szkoły otrzymały zeszyty, obuwie dla części dzieci, a nauczycielstwo otrzymało „Bulngscheimy” na buty, fartuchy i ubrania za zbieranie ziół. Szkoła wróciła do własnego budynku.”

Zasługi i wysiłki inspektora należy wysoko ocenić biorąc pod uwagę realia, w których działał, a co najważniejsze szkoła odzyskała swój budynek. Rok szkolny przebiegał podobnie jak w poprzednich latach. Zakończył się 30 czerwca 1944r. Gdy rozpoczynał się nowy rok szkolny 1944/45 nikt pewnie nie przypuszczał, że zakończy się w wolnej Polsce. W styczniu 1945 r. zapanowały ożywione nastroje wśród społeczności Zagórza, czego dowodem jest wpis do Kroniki Szkolnej z 3 stycznia 1945 roku: „Dochodzą słuchy, że armia rosyjska wraz z armią polską zbliżają się, nastrój wśród Niemców smutny i niepewny, chociaż starają się tego nie okazać.”

Czy może być milszy widok niż strach i smutek znienawidzonego najeźdźcy? 12 stycznia 1945 roku zajęcia nie odbyły się z powodu alarmu, a od 20 I do 10 II 45 nastąpiła przerwa w nauce. 20 stycznia do Zagórza wkroczyły wojska niemieckie – tak zanotowano w dziennikach lekcyjnych z roku 1944/45. Dalej czytamy pod datą 8 II 45:

„Szkoła wzięła udział w uroczystym nabożeństwie z racji rozpoczęcia nauki w niepodległej Polsce.”

„27 stycznia 1945r. Niemcy ustąpili. Wkroczyły wojska rosyjskie witane radośnie przez ludność. 28 stycznia 1945r. W nocy do szkoły zakradli się złodzieje, którzy zabrali to wszystko co było w kancelarii szkolnej z wyjątkiem mebli, 2 apteczki, zegar, ręczniki okazy wypchanych ptaków i wiewiórkę, część ram ze szkłami, część obrazów, komplet nożyczek itp. rozrzucając i niszcząc jednocześnie akta szkolne. Sprawców nie odnaleziono.”

3. Działalność dydaktyczno-wychowawcza Szkoły Podstawowej Nr 2 w Zagórzu w latach 1945-1975

Rok szkolny 1945/46 był pierwszym w wyzwolonej Polsce. Pani Jałkowska w Kronice Szkolnej odnotowała:

„... rozpoczął się normalnie. Szkoła liczy 266 dzieci. Pracuje łącznie z kierowniczką szkoły i księdzem prefektem 7 osób.”

„1.V.1947r. szkoła uczciła porankiem, na który złożyły się deklamacje patriotyczne, śpiewy chóralne i tańce ludowe.” Nie świętowano już Dnia Konstytucji 3 Maja. Kalendarium imprez zaczęło powoli się zmieniać. 15 czerwca odbywało się „Święto Pieśni i Sportu”. Młodzież z trzech szkół obchodziła go wspólnie. Na uroczystość przygotowano występ chóru, zaprezentowano tańce i popisy gimnastyczne. 28 czerwca 1947 zakończył się rok szkolny.

3 września 1947 roku rozpoczął się nowy rok szkolny 1947/48. Organizacja oświaty w Zagórzu uległa znacznym zmianom. Pani Jałkowska zapisała w Kronice Szkolnej co następuje: „Szkoła w tym roku szkolnym, na skutek zarządzania obywatela Inspektora Szkolnego Czesława Łojki, została przemianowana z żeńskiej na koedukacyjną. Teren Zagórza został podzielony na trzy rejony szkolne. Do szkoły tutejszej należy rejon z ulicami Szkolną, Wiejską do mostu, Czerwonej Armii (dawna Mieroszewskich) z numerami nieparzystymi i Daszyńskiego z domami należącymi do dawnego dworu. Z powodu tej zmiany 60% uczennic odeszło do szkoły Nr 1 i Nr 3, a na ich miejsce przybyli chłopcy. Poziom naukowy i wychowawczy szkoły obniżył się. Szkoła liczy dzieci 311, nauczycielstwa wraz z kierowniczką 6 osób.”

Budynek Szkoły Nr 2 mieszczący się na ulicy Szkolnej 11 (od 1925r.) dzieliła również młodzież ze Szkoły Nr 3. Kierowniczka przydzieliła gościom dwie sale lekcyjne i kancelarię. Od nowego roku szkolnego 1957/58 kierownikiem szkoły był Władysław Jamrozy. W 1957 roku na Radzie Pedagogicznej, z inicjatywy pani Alfredy Malik , wybrano na patronkę szkoły Marię Konopnicką. W tym okresie mury szkoły opuściła Szkoła Nr 3. Rok szkolny 1962/63 otworzył nowy kierownik szkoły Stanisław Ciurkot. Bardzo ważnym okresem w życiu szkoły stał się rok 1974/75. Nowy rok szkolny uczniowie i nauczyciele rozpoczęli w nowym budynku mieszczącym się przy ulicy Armii Czerwonej 54 (obok starej Szkoły Nr 1), w którym funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Zmianie uległa tylko nazwa ulicy. Po reformie administracyjnej ulicę przemianowano na Kamyszewa, a w latach dziewięćdziesiątych powróciła do swojej dawnej nazwy z okresu międzywojennego na ulicę Mieroszewskich z dopiskiem Braci Mieroszewskich. Numer pozostał ten sam – 54.

Uroczystego przekazania szkoły dokonał w imieniu władz partyjnych i administracyjnych sekretarz KM PZPR w Katowicach tow. Z. Legomski.

4. Działalność Szkoły Podstawowej nr 9 w Sosnowcu po 1975 roku

1 czerwca 1975 roku w następstwie reformy administracyjnej kraju Zagórze utraciło prawa miejskie nadane mu w 1967 roku i nastąpiło przyłączenie Zagórza do Sosnowca jako jednej z dzielnic miasta. W związku z nowymi okolicznościami zmieniono numerację szkół zagórskich. Szkoła Nr 1 otrzymała nr 2, Szkołę Nr 2 przemianowano na nr 9, a Szkole Nr 3 przyznano nr 23. Zmieniono również nazwy ulic. Dawną ulicę Armii Czerwonej zastąpiono nazwą ul. Kamyszewa.

W roku szkolnym 1980/81 rozpoczęła pracę na stanowisku dyrektora Szkoły Podstawowej nr 9 pani mgr Anna Czamarczan.

W 1997 Konkurs na stanowisko dyrektora przeprowadzony w maju 1997 roku wyłonił nowego dyrektora szkoły, którym została pani mgr Barbara Mularczyk.

2000/2001 pierwszy rok wejścia reformy szkolnictwa. Szkoła Podstawowa nr 2 została zamieniona na Gimnazjum nr 9. W szkołach podstawowych nauka odbywała się już tylko do klasy VI. Szkoła Podstawowa nr 9 im. Marii Konopnickiej w Sosnowcu jest znana w środowisku. Nauczyciele systematycznie podnosili swoje kwalifikacje i wykształcenie. Obecnie wszyscy posiadają wyższe wykształcenie, a znaczna część grona posiada stopień nauczyciela dyplomowanego, co wpływa korzystnie na efekty w pracy z dziećmi.

W 2012 roku funkcję dyrektora szkoły piastuje pani mgr Teresa Juras.

(Zapraszamy do zapoznania się z całością opracowania, które zawiera bogaty zbiór pięknych fotografii, szczegółowych informacji o Zagórzu od 1816 roku i historii szkolnictwa w naszej dzielnicy, które dostępne jest w monografii szkoły autorstwa mgr Ewy Piszczały. Opracowanie dostępne jest w naszej szkole.)